Tatenibamanan jujɔn

2. Ñɛbila

Nin sɛbɛn in kun ye ka Sɛnɛgalibamananduguw ladɔn. O ŋaniya b’a jira ko nin baara in ye baarañɛbila de ye. Mɔgɔ kelen walima dugu kelen ka ko tɛ. Nga baara boñara cogo wo cogo, fo mɔgɔ dɔ de ka datigɛ. O kɔsɔn n’bɛ nin kunnafoniw boña d’aw kɔrɔ Tatenibamanan ka ko la, walasa o bɛ kɛ sababu ye ka dɔ fara baara in kɛbagaw kan fo dudgu wɛrɛw na se ka ladɔn.

Kunnafoni ninnu ma sɛnsɛn kosɛbɛ katugu kokɔrɔdɔnnibaga m’u waleya. Baara in kɛcogo b’o jira. N’fɔlɔla ka ñininkali kɛ nin yɔrɔ saba donbagaw la dugu kɔnɔ :

• 1.dugu sigira cogomin fo ka n’a se bi la
• 2.cɛw ka tɔn
• 3. Musow ka tɔn.

Jaabiw y’a jira ko Bakayi Konate, san bisegin ni fila, o de bɛ dugu sigi cogo dɔn kosɛbɛ ; Birama Sangare, san biwɔrɔ ni duru, o bɛ cɛw ka tɔn dɔn ; ko Fatu Foba ni Fatu Jara bɛ musow ka ko dɔn. Nin mɔgɔ nani ka kuma de sɛbɛnna. N’ka foli ni tantoli kɛrɛnkɛnne b’u ye. N’bɛ Useyinu Sisɔgo, Kalifa Tarawele ni Mustafa Togola fana fo u ka dɛmɛliw la minnu ye baara in nɔgɔya.

Fili bɛ se ka sɔrɔ sɛbɛn in na. A bɛ se ka kɛ fana yɔrɔ dɔw ma dafa. A kɛra fɛn wo fɛn ye, an b’aw deli aw k’an dɛmɛ labɛnni na. Walasa ka masalan nɔgɔya, aw bɛ se ka weleli kelen sɛbenni kɛ nin yɔrɔw minnu filɛ duguma.

Sani ka kunnafoni di Tateni sigi cogo la an’a tɔnw, n’bɛ dugu tamaseerew pereperelatigɛ.

3. Tatenibamanan Tamaseere

Tateni bamanan ye sɛnɛgalisanfɛdugu ye kɛsi mara la, Notojɔbasi arɔndisima kɔnɔ. A ni kɛsi cɛ ye kilo tan ye, kilo fila de bɛ ani Noto cɛ. Dugu sigi bɛ san kɛmɛ ni biduuru bɔ.

Tateni dugukolo ye siya saba ye. Bɛlɛdugukolo ñɛlabilen, n’a bɛ wele wɔlɔfɔkan na ko gɔli, o b’a worodugu la. Dugukolo barikama don min bɛ ji fɛ kɔsɔbɛ. Cɛncɛn bɛ sahili la. O fanga dɔgɔyara kosɛbɛ. Fara bɛ yen ng’a jalen don a bɛ san bisaba bɔ bi.

Ja, dɔgɔtigɛ ni finfinbaara ye wula ci. Hali tobili kɛ dɔgɔ gɛlɛyara. Kɔlɔnw bɛ wɔɔrɔ walima wolonfila bɔ nga jima cayalen ba ye saba ye. O kɔsɔn ji samara ka bɔ Noto forasi la ka na dugu kɔnɔ.

M ɔgɔw hakɛ bɛ kɛmɛ wolonfila bɔ. U fanba ye bamananw ye. Filaw fana bɛ yen. Bara fɔlɔ ye sɛnɛ ye hali ni bagan misɛn bɛ so bɛɛ kɔnɔ. Ji ko ye dɔ bɔ o baaraw fanga la o de y’a to jago bɛ yiriwala dɔnidɔni. Kin segi bɛ dugu kɔnɔ : Cedugukunda, Banankakunda, Sɛnɛfɔkunda, Bakelikunda, Morikunda, Bɛlɛdugukunda, Ntomikɔrɔkunda ani Filakunda.

Tatenibamanan tun ka bon fɔlɔ ni bi ye. Dugu sigira cogo jumɛn ? Jɔnw y’a sigi ? Mun y’a dɔgɔya bi ? Sani Bɛkayi Konatɛ ka kunnafoni di nin ñininkaliw la, Birama Sangare bɛ dantigɛli kɛ fɔlɔn. Aw sago b’a la, kumakan ninnu tara mɛkalo tile 4, san 2003, Tatenibamanan.

4. Dantigɛli

Ibrayima sangare

Aw salamalekum. Nga foli bɛ Tateni cɛ n’a muso ye, denmisɛn ni mɔgɔkɔrɔba. Modu Jahate nana kunnafoni minnu ñini an fɛ yan, o y’a sɔrɔ mɔgɔkɔbaw fanga dɔgɔyara nga dɔw bɛ yan. Tulo sa, a ka kɔrɔ n’a tigi ye. Mɔgɔw bɛ kuma fɔ ñɔgɔn ye de, nin b’a lakali nin ye, o fana b’a lakali dɔwɛrɛ ye fo ka na se anw ma.Sisan, an bɛ yɔrɔ min, mɔgɔkɔrɔba min ni Modu nana sɔrɔ yan, o bɛ kɛnɛ in kan. O ye Bɛkayi Konate ye. An bɛ kuma d’a ma, a ye min mɛn dugu mɔgɔkɔrɔbaw la, Tateni na cogo Sɛnɛgali kɔnɔ yan fo ka na se Cɛsi departeman kɔnɔ, fo ka na bila an ka arɔndisiman in na, Tateni sigira cogomin ani mɔgɔfɔlɔ minnu y’an bisimila, an b’a fɛ a k’o kunnafoniw pereperelatigɛ an denmisɛnw ye, an fana k’o dɔn an hakili la. Asalamelekum Warahamatulayi. Benkɛ Bakayi, kuma filɛ oye i bolo, i bɛ tɛmɛ ni kuma ye, an tɔw ta bɛ da o kan.

5. Dugu sigi cogo

Bekayi Konate

Aw ni ce, aw ni baraji. Mb’aw fo la k’aw tanto. Aw ye ñininkali min kɛ, a kakan n’aw ye katugu mɔgɔ bɛ yɔrɔ wo yɔrɔ, i ka kan k’i yɛrɛ dɔn.

Tatenibamanankaw minnu fɔlɔra ka na olu ye Sheya, Birama Sisɔgɔ, Cɛndugusori ani Jekan. Jekan o de tun ka ntaba filɛ. A taalen, mɔgɔw ko ntaba in ma ko Jekan. U tun sigilen bɛ Serelew fɛ. U bɔra Futa de ka na, jonnabila kɛlen, ka tɛmɛ Cɛsi fɛ ka na. O tuma siraba bɛ bɔ Cɛsi, ka tɛmɛ Tatenitukulori folon in fɛ, ka taa Mbuuru.U nalen fo ka se yan minkɛ, Cɛndugusori ko :‘- Kɔrɔbirama, an ka kan ka sigi yan, yan kañi dɛ.’

O kɛlen u farala ka don dugu kɔnɔ. O tuma Hɔhani de bɛ yan, Hɔhani Sɛni. Ale de tun ye Tateni dugutigi ye n’an b’a wele bi ko Tataniserele. U tara a deli sigiyɔrɔ. A y’u jabi tan :‘- O bɛ kɛ. N’aw bɛ sigiyɔrɔ de fɛ, anw fana bɛ sigiñɔgɔn de fɛ.’

A ye yɔrɔ ta a ka dugu la, k’a di Bamananw ma. An sigira, bamanan b’a kan ka caya. O tuma mɔgɔw bɛ bɔ Cɛsi, ka tɛmɛ yen, ka taa Mbuuru. Serelew tun bɛ bin dɔw kan, k’u bolofɛnw bɔɔsi u la. Bamananw nana caya.

O kelen, Serelew ko :‘- An ka Bamananw mabɔ yan na n’o tɛ u b’an wayiba, n’o dun kɛra, Tubabuw bɛ sariya layɛlɛn an kan.’

U taara nin kuma fɔ Bul ye, Maliki Sɛni den, Mbañikiw mamacɛ. O tuma, Hɔhani ni Pɔrɔcɛni min filɛ dugutigiyala o mamacɛ, olu de tun b’o yɔrɔ la. Olu de nana Bamananw deli, k’u ta ka n’u bila yan, n’a bɛ wele bi ko Tatenibamanan.

An tora yan an b’a kan ka caya. Mɔgɔw ko ka dugutigi ñinin. Cɛndugusori min tun ye sɔrɔdasiya nin kɛ, o de tun ka kegun dɔnin. Dugutigiya dira o ma. A ma tɛmɛ sanji fila kan o taara, k’a tɔ to Jekan, Bakari, Tagafɛ ani Seyan.

Olu ko :‘- An tɛ dugutigi ñini wa ? Birama, e min ka kɔrɔ n’an bɛɛ ye, an ye dugutigiya d’i ma.’

Birama de ye Modufili ninnu fa wolo, Bakari Sisɔgo. Birama tora ni dugu ye fo Ala nana a minji dɔgɔya. Dugu dira a dencɛ Bakari ma, o ya sɔrɔ anw ma bange. Nga Bakari bɛ na bɔ dugutigiya la tumami, o y’a sɔrɔ anw bangera fo an ye mɔgɔ bɔ. O koñɛ kɔni, o kɛra an ñɛna, an y’o dɔn kosɛbɛ. Bakari nana farinya de, kow cayara. U ye dugu minɛ a la k’a di Zanjugu ma. O tora dugu kunna, a ma dencɛ sɔrɔ. A ye denmuso minnu sɔrɔ olu banna. Zanjugu salen, Bakayi Jara ye dugu ta. O bɔlen yen, Malobali Sangare ye dugu ta. Malobali bɔlen yen, Malamini Jara filɛ ka dugu ta. An b’o de kɔnɔ. O de tun bɛ n’fɛ k’a f’aw ye dugu koña la.