[français]  [Engels]

vertalen van “marginale” lexemen:
nieuwe terminologische uitdagingen

6^de Seminarie over terminologie in Brussel (STIB 2013)

georganiseerd door CVC en Termisti

Institut supérieur de traducteurs et interprètes
Haute École de Bruxelles
31 mei 2013

Presentatie

Het Centre de recherche en linguistique appliquée Termisti, van het Institut supérieur de traducteurs et interprètes (ISTI, Haute École de Bruxelles), en het Centrum voor Vaktaal en Communicatie (CVC, departement Toegepast Taalkunde), van Erasmushogeschool Brussel, nodigen u graag uit op hun gezamenlijke studiedag op vrijdag 31 mei 2013 bij ISTI.

Dit jaar zullen de sprekers ingaan op lexicale fenomenen waarover lexicografen twijfelen om ze op te nemen in (meertalige) gespecialiseerde woordenboeken: namen van instanties, merknamen, productnamen, firmanamen, afkortingen, acroniemen, toponiemen, antroponiemen, natuurlijke fenomenen, moleculen, culinaire specialiteiten, streekproducten, hapax, etc.

Traditiegetrouw twijfelen lexicografen om in algemene woordenboeken lexicale eenheden op te nemen die niet noodzakelijk de kenmerken hebben die in de regel aan een woord worden toegeschreven. Zo zijn toponiemen en antroponiemen uitgesloten want ze hebben niet echt een betekende (signifié) en verwijzen slechts naar één specifieke referentie. Wie er woordenboeken op naslaat stelt vast dat deze stelling al gauw onhoudbaar wordt omdat voorbeelden van antonomasie wel werden opgenomen (un venturi [fr], een jan-van-gent [nl] of, omgekeerd, The Pentagon [en], der Reich der aufgenhenden Sonne [de]), alsook afleidingen (a nobelist [en], onusien [fr], zapatista [es], kafkaësk [nl]), namen van winden al dan niet gespeld met een hoofdletter afhankelijk van de spellingnormen van elke taal (l’alizé [fr], der Zephyr [de], el mistral [es], de sirocco [nl]) maar ook uitdrukkingen waarin een eigennaam voorkomt (el número de Avogadro [es], le principe de Bernoulli [fr]). Zo een eigennaam is niet noodzakelijk stabiel binnen een taal of bij het omzetten van de ene taal in de andere (Brandt's syndrome = Danbolt-Closs syndrome = enteropathic acrodermatitis [en] wordt in het Frans enkel vertaald als acrodermatite entéropathique [fr]).

Eigennamen worden niet langer als onvertaalbaar beschouwd en de taaltechnologie heeft nood aan een gedetailleerde beschrijving ervan. Eigennamen zijn geïntegreerd in de classificaties van objecten en de semantiek heeft mogelijkheden onderzocht om betekenisverbanden te leggen tussen eenheden die naar de vorm niet gerelateerd zijn. Zo werd bijvoorbeeld een meronymieverband gelegd tussen Alioth en Grote Beer [nl] of een hyponymieverband tussen Leclerc en char de combat [fr] of tussen Saturn en Planet [de].

Net als eigennamen worden merknamen of productnamen, namen voor instellingen, weerfenomenen of moleculen geweerd uit woordenboeken. Ook als vallen ze buiten de typische problematiek van de onomastiek, toch worden ze vanwege een te hoge specialisatiegraad niet opgenomen in algemene woordenboeken. Nochtans stellen we vast dat in het bedrijfsleven, in het rechtswezen en in de wetenschappen nieuwe namen gecreëerd worden die teruggaan op taalkundige en vertaalkundige analyse. Wat ook de taal zij Velaro^® slaat op een type HST ontwikkeld door Siemens, terwijl Xyzal^®, Xazal™, Xozal™, Xusal™, Xuzal™, Xyzall™ commerciële namen zijn voor levocetirizine ontwikkeld door UCB Pharma. De wet Hadopi 2 is een concept uit het Franse recht; de golfstroom El Niño heeft zijn naam gegeven aan een klimatologisch fenomeen dat overal gekend is onder zijn Spaanse naam.

Omdat zowel vertalers als tolken een betekenis van de ene naar de andere taal moeten overbrengen zijn ze weinig gebaat bij de afwijzende houding van de lexicografen. Zodra ze geconfronteerd worden met een term die niet voorkomt in een woordenboek worden ze in staat geacht een equivalent te vinden of te bedenken en moeten ze behalve de betekenis ook de uitspraak, het genus, het meervoud, de synoniemen (met inbegrip van de brachygrafie), antoniemen en mogelijke afleidingen kennen. Ze moeten ook weten of termen met een bepaling voorkomen en hoe met homonymie om te gaan. Een taaldocent die ingaat op dit onderwerp moet alle mogelijke expressievormen behandelen om de student bewust te maken van de mogelijkheden die elke taal biedt voor een aantal gespecialiseerde domeinen.

Moeten terminografen de lexicografische praktijken overnemen bij het creëren van gegevensbanken die beantwoorden aan de behoeften van vertalers en tolken? De traditie van de Weense school en de ISO-normen stellen ons in staat om de status van term toe te kennen aan vele benamingen die naar een zelfde concept verwijzen. Toch blijft de integratie van “marginale” lexemen een heikel probleem voor terminologen. Is de traditionele terminologiefiche geschikt voor de beschrijving van die marginale termen? Moeten ze worden beschreven in een aparte gegevensbank? Kan een typologie van termen criteria helpen bepalen voor welke al dan niet moeten worden opgenomen? Zijn die criteria taalonafhankelijk? In hoever kunnen de wensen van de opdrachtgever en variatie in aanmerking worden genomen zonder wanorde te veroorzaken of verwarring te zaaien?

Deze vragen en nog vele andere zullen het debat aanwakkeren en zullen ongetwijfeld het trouwe publiek van de seminaries georganiseerd door Termisti in samenwerking met CVC interesseren. We verwachten opnieuw zowel de praktijkmensen van allerlei instellingen en ondernemingen als docenten, studenten en onderzoekers in terminologie- en vertaalwetenschap.

Sprekers

Guadalupe Aguado de Cea (Universidad Politécnica de Madrid), Dardo de Vecchi (Euromed-Management, Kedge Business School), Thierry Grass (Université de Strasbourg), John Humbley (Université Paris Diderot), Kira Peshkov (Université d’Aix-Marseille), Gérard Petit (Université de Paris 10), Dieter Rummel (Translation Centre for the Bodies of the European Union, Luxembourg), Ralf Steinberger (European Commission's Joint Research Centre, Ispra), Rita Temmerman (Erasmushogeschool Brussel – Vrije Universiteit Brussel).

Programma

Inschrijving

Indien u deze studiedag wenst bij te wonen, dient u voor 20 mei 2013 een mail te sturen naar . Deelname aan de studiedag kost 30 € (20 € voor studenten). In dit bedrag zit het seminariemateriaal, de maaltijd en de receptie. Gelieve dit bedrag voor 25 mei 2013 over te schrijven op de rekening van de Haute École de Bruxelles met als mededeling « séminaire Termisti-CVC : uw naam en voornaam ». Bedankt.

Rekeningnummer : 068-2143700-27
IBAN : BE48 0682 1437 0027
BIC : GKCCBEBB
MCF Haute École de la Communauté française de Bruxelles
Waterloosesteenweg, 749
B-1180 Brussel
België

Adres

Centre de recherche TERMISTI
Institut supérieur de traducteurs et interprètes
34, Joseph Hazardstraat
B-1180 Brussel
Belgie +32.2.340.12.87

Kaart

 Retour à la page d'accueil de Termisti

dernière mise à jour : 5 juillet 2013
©  .